W ciąży kobiety bardzo chętnie sięgają po preparaty multiwitaminowe. Według stanowiska WHO z 2016 roku takie działanie nie jest zalecane u większości ciężarnych. Podstawę powinna stanowić odpowiednio zbilansowana dieta i to ona ma za zadanie dostarczyć większość składników mineralnych oraz witamin.
Co suplementować w ciąży?
Jest to pięć substancji, które zostaną omówione w dalszej części artykułu:
- jod,
- witamina D3,
- żelazo,
- kwas dokozaheksaenowy (DHA),
- kwas foliowy.
Jod
Jod jest niesamowicie istotnym pierwiastkiem, a podczas ciąży zapotrzebowanie na niego wzrasta. Jego znaczny niedobór może doprowadzić do wystąpienia niedoczynności tarczycy zarówno u matki, jak i płodu, a także uszkodzenia UON, upośledzenia umysłowego czy niedosłuchu i głuchoty u noworodków. Przy znacznym niedoborze wzrasta również ryzyko poronienia oraz przedwczesnego porodu.
W Polsce głównymi źródłami jodu są:
- żywność pochodzenia morskiego (ryby, owoce morza, algi i wodorosty);
- produkty mleczne i ich przetwory;
- sól jodowana.
Należy pamiętać, że ilość jodu w produktach będzie zależna od jego zawartości w wodzie, glebie czy też paszy.
W Polsce od 1997 roku obowiązuje nakaz jodowania soli kuchennej. Przyniósł on oczekiwane rezultaty. Należy jednak pamiętać, że jej zbyt wysokie spożycie może prowadzić do rozwoju nadciśnienia tętniczego.
Jod – suplementacja
Zaleca się suplementację jodem u wszystkich ciężarnych kobiet (bez chorób tarczycy) w dawce 150-200 mcg/dobę.
W przypadku chorób tarczycy suplementacja ustalana jest indywidualnie przez lekarza na podstawie badań (stężenie hormonów tarczycy oraz przeciwciał przeciwtarczycowych).
Witamina D3
Badania dowodzą, że witamina D ma pozytywny wpływ na rozwój ciąży. Zmniejsza ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego oraz cukrzycy ciążowej, a także osiągnięcia zbyt niskiej masy urodzeniowej przez noworodka.
Witamina D3 – suplementacja
W czasie ciąży oraz laktacji u ciężarnych o prawidłowym BMI oraz bez obciążeń sugerujących deficyt zaleca się suplementację witaminą D na poziomie 1500-2000 IU/dobę. U kobiet o BMI wyższym niż 30 można rozważyć dawki sięgające 4000 IU/dobę.
Najlepszą opcją będzie dostosowanie dawki do stężenia witaminy D w surowicy krwi. Niestety nie jest to badanie tanie ani refundowane.
Żelazo
Niedobór żelaza jest najczęstszą przyczyną niedokrwistości w ciąży. Według WHO definiuje się ją jako stężenie hemoglobiny poniżej 11 g/dl w każdym trymestrze ciąży. Raporty Światowej Organizacji Zdrowia mówią, że w Europie z niedokrwistością podczas ciąży może zmagać się 20-40% kobiet.
Zarówno nadmiar jak i niedobór żelaza mogą negatywnie wpływać na przebieg ciąży. Przy suplementacji tego pierwiastka w sytuacji braku niedoboru obserwuje się m.in. częstsze występowanie cukrzycy ciążowej.
Żelazo – suplementacja
Rekomenduje się:
- kontrolę morfologii oraz stężenia ferrytyny podczas pierwszej wizyty położniczej oraz samej morfologii podczas kolejnych wizyt;
- stosowanie preparatów żelaza u kobiet z niedokrwistością z niedoboru żelaza przed 16 tygodniem ciąży (stwierdzonego na podstawie obniżonej hemoglobiny i ferrytyny);
- suplementację doustną żelazem (do 30 mg na dobę) u kobiet po 16 tygodniu ciąży u których nie występuje anemia, ale stężenie ferrytyny wynosi mniej niż 60 mcg/l.
Jak widać suplementacja żelazem uzależniona jest od szczegółowych badań krwi. Jeszcze do niedawna suplementację żelazem zalecano każdej ciężarnej kobiecie. Na podstawie najnowszych doniesień naukowych rekomendacje te zostały zmodyfikowane.
Kwas dokozaheksaenowy (DHA)
Odpowiednia ilość DHA w okresie ciąży i karmienia jest niezbędna dla zapewnienia prawidłowej ostrości wzroku oraz prawidłowego rozwoju psychomotorycznego dziecka. Ryzyko wystąpienia depresji u matki jest obniżone przy odpowiedniej ilości DHA.
Suplementacja kwasami omega 3 w trakcie ciąży zmniejsza ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego, a także stanu przedrzucawkowego.
Najlepszym źródłem DHA w diecie są ryby, owoce morza oraz algi. Należy mieć na uwadze, że niestety mogą być zanieczyszczone rtęcią czy dioksynami, jak na przykład rekin, miecznik czy tuńczyk. Ryby z góry łańcucha pokarmowego są niezalecane w diecie kobiet planujących ciążę, ciężarnych oraz karmiących piersią.
DHA – suplementacja
Aktualnie rekomenduje się:
- suplementację co najmniej 200 mg DHA u wszystkich ciężarnych;
- rozważenie suplementacji wyższych dawek u kobiet, które nie jedzą dużo ryb przed ciążą i w trakcie ciąży;
- u kobiet będących w grupie ryzyka porodu przedwczesnego suplementację na poziomie 1000 mg DHA na dobę.
Kwas foliowy
Niedobór folianów może skutkować zaburzeniami syntezy DNA i podziałów komórkowych w tkankach szybko rosnących – szpiku kostnym, czy tkankach płodu. Niedostateczna ilość kwasu foliowego może skutkować rozwojem anemii megaloblastycznej, poronieniem czy też występowaniem wad wrodzonych. Na szczególną uwagę zasługuje wada cewy nerwowej, której występowanie szacuje się globalnie na 18,6 na 10 000 urodzeń.
Stosowanie zbyt dużych dawek folianów w ciąży może natomiast prowadzić do wystąpienia autyzmu czy insulinooporności u dzieci.
Kwas foliowy – suplementacja
W świetlne najnowszych badań oraz w związku z faktem, że nawet 60% ciąż jest nieplanowanych, zaleca się suplementację kwasem foliowym w dawce 400 mcg na dobę u wszystkich kobiet w wieku prokreacyjnym.
Ponadto rekomenduje się suplementację kwasem foliowym w dawce:
- 400-800 mcg na dobę w I trymestrze ciąży;
- 600-800 mcg na dobę u kobiet (bez dodatkowych czynników ryzyka) po 12 tygodniu ciąży oraz w czasie karmienia;
- 4 g na dobę przez co najmniej 4 tygodnie przed ciążą oraz przez cały I trymestr wśród kobiet, u których stwierdzono wystąpienie wady cewy nerwowej płodu w poprzedniej ciąży;
- 800 mcg na dobę przez co najmniej 3 miesiące przed ciążą oraz w trakcie ciąży i karmienia u kobiet z grupy podwyższonego ryzyka niedoboru folianów oraz wad cewy nerwowej (m.in. chore na cukrzycę, o BMI >30 oraz z chorobami przewodu pokarmowego).
Suplementacja w ciąży – podsumowanie
Każdą suplementację w trakcie ciąży należy na bieżąco konsultować z lekarzem prowadzącym. Dieta powinna pokrywać zapotrzebowanie na większość witamin oraz minerałów, ale jeżeli tego nie robi, to również należy wprowadzić inne suplementy, niż te wspomniane powyżej.