Zespół policystycznych jajników (PCOS – polycystic ovary syndrome) jest najczęściej występującą endokrynopatią wśród kobiet w wieku rozrodczym (3-12% populacji ogólnej). Stanowi również najczęstszą przyczynę niepłodności. Charakteryzuje się zaburzeniem czynności jajników, co skutkuje brakiem lub rzadkim występowaniem owulacji. Jak wspomóc leczenie PCOS za pomocą diety i stylu życia?
Diagnostyka PCOS
Aby stwierdzić PCOS, stosuje się kryteria Rotterdamskiez 2004 r. Konieczne jest stwierdzenie 2 z 3 podanych kryteriów:
- rzadkie owulacje lub ich brak
- nadmierny androgenizm potwierdzony laboratoryjnie
- cechy policystycznych jajników lub ich zwiększona objętość w obrazie ultrasonograficznym.
Aby zdiagnozować PCOS konieczne jest jednak wykluczenie innych przyczyn hiperandrogenizmu, np. wrodzonego przerostu nadnerczy, zespołu Cushinga czy hiperprolaktynemii.
![PCOS, zespół policystycznych jajników, lelcia.pl](https://lelcia.pl/wp-content/uploads/2021/07/Lelcia_PCOS_01.png)
Przyczyny PCOS
Nie da się wyodrębnić bezpośredniej przyczyny zespołu policystycznych jajników. Na jego rozwój mają wpływ zarówno czynniki genetyczne, hormonalne, jak i środowiskowe. Warto zaznaczyć, że niewłaściwa dieta i styl życia sprzyjają rozwojowi tego zaburzenia. U otyłych kobiet PCOS diagnozowany jest dużo częściej niż w przypadku kobiet o prawidłowej masie ciała. Znaczący wpływ na rozwój tego schorzenia ma insulinooporność i towarzysząca jej hiperinsulinemia. Wysokie wartości insuliny mogą wzmagać problem przede wszystkim poprzez nasilanie produkcji androgenów.
Objawy PCOS
Objawy zespołu policystycznych jajników mogą być bardzo różnorodne, jednak najpowszechniejsze z nich to:
- brak lub rzadkie miesiączki
- hirsutyzm (owłosienie w miejscach typowych dla mężczyzn)
- wahania masy ciała
- otyłość brzuszna
- ciemne plamy na skórze, tzw. rogowacenie ciemne (acanthosis nigricans)
- wahania nastrojów
- obniżone libido
![Hirsutyzm to jeden z objawów PCOS, lelcia.pl](https://lelcia.pl/wp-content/uploads/2021/07/Lelcia_PCOS_03.png)
Dieta w PCOS
U kobiet, u których został stwierdzony zespół policystycznych jajników, zmiana stylu życia jest podstawą w dążeniu do zdrowia. Bardzo istotne jest utrzymanie prawidłowej masy ciała lub redukcja w wypadku nadwagi i otyłości. W badaniach wykazano, iż po zredukowaniu 15% masy ciała, profil hormonalny oraz regularność cyklu miesięcznego uległy znaczącej poprawie.
Innymi kwestiami, o które należy zadbać u kobiet cierpiących na PCOS jest kontrola gospodarki węglowodanowej oraz profilu lipidowego.
Dieta redukcyjna a PCOS
Jeśli cierpiąc na PCOS towarzyszy Ci również nadmierna masa ciała, jej redukcja może znacznie poprawić funkcjonowanie Twoich jajników. Pierwszym z kroków powinno być obliczenie zapotrzebowania energetycznego, a następnie ustalenie kaloryczności diety redukcyjnej. Możesz to wykonać dzięki wskazówkom znajdującym się w artykule „Zapotrzebowanie kaloryczne – jak je obliczyć?”. Na osoby rozpoczynające swoją drogę z odchudzaniem czyha jednak wiele pułapek. Sugerujemy więc skorzystać z pomocy specjalisty, który bezpiecznie przeprowadzi Cię przez ten proces bez uszczerbku na zdrowiu.
Dieta o niskim ładunku glikemicznym
Jest szczególnie ważna, aby utrzymać stężenie glukozy i insuliny w ryzach. Zapobieganie nadmiernym wyrzutom insuliny jest w tym wypadku jedną z podstawowych czynności prowadzących do równowagi hormonalnej. Należy opierać swoją dietę o produkty jak najmniej przetworzone. Wymień jasne pieczywo na pełnoziarniste, płatki kukurydziane na owsiane, biały ryż na brązowy lub basmati. Sięgaj po makarony pełnoziarniste (dobrze sprawdzą się również te z mąki durum), grube kasze oraz nasiona roślin strączkowych.
Na temat diety w insulinooporności powstał cały wpis – „Od czego zacząć zmianę swojej diety przy insulinooporności?”. Zasady te sprawdzą się znakomicie również w przypadku PCOS.
![Pełnoziarniste produkty zbożowe, lelcia.pl](https://lelcia.pl/wp-content/uploads/2021/07/Lelcia_PCOS_04.png)
Kontrola profilu lipidowego
Kobiety z zespołem policystycznych jajników są znacznie bardziej narażone na choroby układu sercowo-naczyniowego. Z tego względu, należy zadbać, aby dieta miała charakter kardioprotekcyjny. Bardzo ważną rolę odgrywa rodzaj tłuszczów w diecie. Należy zwiększyć w diecie podaż jednonienasyconych (JNKT) oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (WNKT), kosztem tłuszczów nasyconych (NKT) oraz trans (trans-KT). Z tego powodu unikaj tłustych produktów mięsnych, nabiału, a także żywności typu fast-food czy pieczywa cukierniczego. Warto natomiast włączyć do swojej diety produkty takie jak tłuste ryby morskie, oliwa z oliwek, olej rzepakowy, lniany, awokado, nasiona i orzechy.
PCOS a białko
Wybieranie produktów białkowych pochodzenia roślinnego, takich jak np. nasiona roślin strączkowych i ich przetwory, to bardzo dobry krok w przypadku kobiet z PCOS. W badaniach wykazano, iż zamiana białka pochodzącego z mięsa na roślinne pozytywnie wpływa na równowagę hormonalną kobiet. Należy jednak pamiętać o jego odpowiedniej podaży, co może być problematyczne w przypadku bazowania na produktach wyłącznie roślinnych.
![Zespół policystycznych jajników, lelcia.pl](https://lelcia.pl/wp-content/uploads/2021/07/Lelcia_PCOS_02.png)
Mikro- i makroelementy ważne w PCOS
U osób borykających się z zespołem policystycznych jajników, należy zwrócić szczególną uwagę, aby dieta była zbilansowana i dostarczała wszystkich potrzebnych witamin i składników mineralnych. Bardzo ważną rolę odgrywają takie składniki jak potas, magnez, cynk, witamina D, kwas foliowy, żelazo, witamina B12. W przypadku ostatniej z nich – kobalaminy, są sytuacje, w których należy rozważyć jej suplementację. Jedną z nich jest dieta roślinna. Witamina B12 występuje wyłącznie w produktach pochodzenia zwierzęcego, z tego powodu jej suplementacja powinna być obligatoryjna w przypadku wegan. Inną sytuacją jest przyjmowanie metforminy (często stosowana w przypadku insulinooporności i PCOS). Zmniejsza ona wchłanianie witaminy B12, z tego powodu należy co pewien czas kontrolować jej poziom, a w razie konieczności rozpocząć suplementację.
Suplementy pomocne w PCOS
Witamina D
Zalecenie suplementacji witaminy D odnosi się do całej populacji Polski – nie inaczej jest w przypadku kobiet z zespołem policystycznych jajników. Należy suplementować 800-2000 j.m. w miesiącach od września do maja. W przypadku osób, które nie spędzają czasu na słońcu w godzinach okołopołudniowych, należy rozważyć całoroczną suplementację.
Mio-inozytol
Istnieje dużo opracować dotyczących wpływu suplementacji inozytolu na objawy PCOS. Przyjmowanie min. 1 g inozytolu na dobę wpływało pozytywnie na stosunek LH (hormon luteinizujący do FSH (hormon folikulotropowy). Poprawie uległy również parametry związane z insulinoopornością, takie jak glukoza i insulina na czczo oraz wskaźnik HOMA. Warto więc rozważyć suplementację mio-inozytolu w przypadku zespołu policystycznych jajników.
![Suplementacja w PCOS, lelcia.pl](https://lelcia.pl/wp-content/uploads/2021/07/Lelcia_PCOS_05.png)
Podsumowanie
Zmiana stylu życia odgrywa ogromną rolę w leczeniu zespołu policystycznych jajników. W przypadku osób z nadmierną masą ciała, redukcja, powinna być jednym z pierwszych kroków prowadzących do równowagi hormonalnej. Należy jednak pamiętać, że nie tylko energetyczność, ale również jakość diety i dostarczanie wszystkich potrzebnych składników odżywczych odgrywają w tym procesie ogromną rolę. Nie bez znaczenia pozostaje także aktywność fizyczna, która poprawia wrażliwość tkanek na insulinę.
Piśmiennictwo:
- Kłósek P. Grosicki S., Całyniuk B.: Dietoterapia w zespole policystycznych jajników — zalecenia praktyczne, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017, 8, 148–154
- Grabowska D., Łęga M., Kaźmierczak-Siedlecka K.: Znaczenie mikrobiomu jelitowego, suplementacji i leczenia dietetycznego w profilaktyce i leczeniu zespołu policystycznych jajników, Bromatologia Farmaceutyczna. 2020, 76, 381-387
- Kuligowska-Jakubowska M., Dardzińska J., Rachoń D.: Zaburzenia gospodarki węglowodanowej u kobiet z zespołem wielotorbielowatych jajników (PCOS), Diabetol Klin. 2012, 1, 185-195
- Kostecka M.: Zespół policystycznych jajników – rola diety i suplementacji we wspomaganiu leczenia, Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych, 67, 855-862
![](https://lelcia.pl/wp-content/uploads/2021/05/JESTESMY-TU-DLA-WAS-1024x534.png)