Insulinooporność: diagnoza

Mówi się, że w Polsce insulinooporność dotyczy nawet kilkunastu milionów osób! Coraz częściej o niej słyszymy, ale jak sprawdzić czy nas dotyczy? W dzisiejszym artykule przedstawię badania, które wykonuje się w celu diagnostyki insulinooporności. W skrócie opiszę również czym jest i jak się objawia.

Insulinooporność: co to?

Zacznijmy od tego czym jest insulina. To hormon, którego jednym z głównych zadań jest regulowanie poziomu glukozy we krwi. Dzięki insulinie do naszych tkanek docierać może glukoza, a jej poziom w krwiobiegu po posiłku się stabilizuje.

Insulinooporność to stan obniżonej wrażliwości tkanek na działanie insuliny (po ludzku: receptory insulinowe nie łączą się z insuliną i ta nie jest w stanie „wprowadzić” glukozy do komórki) . Skoro komórki nie reagują na insulinę prawidłowo to poziom glukozy się nie zmniejsza, dlatego trzustka zaczyna produkować insuliny coraz więcej i więcej.

Od insulinooporności już krok do cukrzycy typu 2, więc warto zdiagnozować ją jak najszybciej i przeciwdziałać jej rozwojowi. Tym bardziej, że insulinooporność sprzyja również:

• rozwojowi otyłości
• rozwojowi zespołu metabolicznego
• nieprawidłowemu lipidogramowi (wzrost LDL)
• PCOS
• niealkoholowemu stłuszczeniu wątroby
• chorobom układu sercowo- naczyniowego
• niektórym nowotworom.

Insulinooporność: skąd się bierze?

Na samym początku warto wyróżnić trzy mechanizmy powstawania insulinooporności:

• przedreceptorowa
• receptorowa
• postreceptorowa.

Insulinooporność przedreceptorowa i receptorowa jest zależna od uwarunkowań genetycznych. Postreceptorowa również, jednak jej rozwojowi sprzyja także:

• otyłość
• nadmierna podaż kilokalorii w diecie
• brak aktywności fizycznej
• przewlekły stan zapalny
• chroniczny stres
• niedosypianie
• używki.

Insulinooporność: objawy

Insulinooporność może rozwijać się bezobjawowo, a swoje początki może mieć nawet w życiu płodowym. Nawet jeśli później zaczną występować objawy to często je bagatelizujemy. Kojarzą nam się z efektem szybkiego życia i codziennością. Jeśli kogoś pobolewa głowa przez kilka lat to tłumaczy sobie, że taki jego urok i tak musi być.

Do najczęstszych objawów należą:

• nadmierna senność po posiłku (szczególnie bogatym w węglowodany)
• trudności z utrzymaniem prawidłowej masy ciała oraz redukcją nadprogramowych kilogramów
• niepohamowana ochota na słodycze
• uczucie głodu tuż po posiłku
• zmiany skórne o typie rogowacenia ciemnego
• ciągłe zmęczenie i rozdrażnienie
• bóle głowy i stawów
• problemy z koncentracją i zapamiętywaniem.

Insulinooporność: badania

Diagnoza nie jest prosta i pamiętajcie: stawią ją lekarz, a nie ciocia, koleżanka czy wujek google. Oprócz badań bazuje się również na objawach pacjenta i informacjach uzyskanych podczas wywiadu.

Przy współpracy żywieniowej wymagam od Was badań krwi w których między innymi uwzględniam glukozę i insulinę na czczo. Jeśli coś mnie niepokoi sugeruję możliwość zaburzeń gospodarki cukrowej, ale nie stawiam diagnozy tylko kieruję do lekarza.

Warto się wybrać, kiedy zauważamy u siebie otyłość brzuszną:

• obwód pasa: ≥ 80 cm u kobiet i ≥ 94 cm u mężczyzn
• WHR (stosunek obwodu talii do obwodu bioder): >0,8 u kobiet i >0,9 u mężczyzn

Glukoza i insulina na czczo

Najprostsze badanie, które może dużo nam powiedzieć.

Dla glukozy mamy określone normy:

• prawidłowy poziom: 70-99 mg/dL
• nieprawidłowy poziom: 100-125 mg/dL (stan przedcukrzycowy)
• cukrzyca: >125 mg/dL

Przy insulinie sytuacja jest troszkę inna, ponieważ normy są szerokie. Przyjęło się, że wynik powyżej 10 mU/ml powinien już wzbudzać naszą czujność.

Wskaźnik HOMA-IR

Mając wyniki glukozy i insuliny na czczo jesteśmy w stanie obliczyć HOMA-IR (skrót od: HOmeostatic Model Assesment– Insulin Resistance).

Należy zwrócić uwagę na jednostki. We wzorze przy glukozie mamy podane mmol/l, czyli wynik z jednostką mg/dL musimy podzielić przez 18, żeby otrzymać mmol/l. Przykład: glukoza 99 mg/dL=5,5 mmol/l (99:18).

Warto korzystać z kalkulatorów dostępnych w sieci, które policzą wszystko za nas. Klikając we wzór powyżej przeniesiecie się na stronę insulinoopornosc.com i będziecie mieć możliwość skorzystania z ich kalkulatora. Tam wynik glukozy wpisujemy w mg/dL.

Interpretacja wyników jest prosta: jeśli HOMA-IR przekroczy wartość 2 to powinna nam się zapalić czerwona lampka.

Należy skonsultować się z lekarzem. Pamiętajcie, żeby wybierać specjalistów w tej dziedzinie. Z relacji swoich podopiecznych wiem, że w niektórych gabinetach lekarze nigdy nie słyszeli pojęcia „insulinooporność”. Takich miejsc unikajcie.

Z doświadczenia wiem, że często są sytuacje, kiedy wynik HOMA-IR nie odzwierciedla rzeczywistości. Może wyjść poniżej 2, natomiast rozszerzenie diagnostyki wskazuje na insulinooporność. Tak samo często wychodzi powyżej 2. Zazwyczaj nie została zachowana higiena badań (np. ktoś bardzo dużo jadł kilka dni przed badaniem albo nie był na czczo).

Test obciążenia glukozą OGTT

To tak zwana krzywa cukrowa i krzywa insulinowa. Z doświadczenia wiem, że lekarze bardzo często badają jedynie glukozę i to tylko w dwóch punktach: przed podaniem roztworu glukozy i 2 godziny po.

Najlepiej wykonać pomiary glukozy oraz insuliny w trzech punktach: przed podaniem roztworu, godzinę i dwie godziny po podaniu. Takie wyniki dadzą nam pełen obraz gospodarki cukrowej.

Glukoza

Normy dla glukozy po obciążeniu są następujące:

• prawidłowy poziom: <140 mg/dL
• nieprawidłowy poziom: 140-200 mg/dL (stan przedcukrzycowy)
• cukrzyca: >200 mg/dL

Przykładem prawidłowego wyniku może być:

• na czczo: 85
• 1h po: 120
• 2h po: 99

Insulina

Z nią znowu mamy problem, ponieważ nie ma ustalonych norm. Jak w przypadku glukozy również dążymy do uzyskania krzywej, w którym insulina po godzinie wzrośnie, a po dwóch zacznie powoli opadać.

W swojej praktyce widziałam wiele krzywych insulinowych i najczęściej w prawidłowym obrazie insulina wraca w okolice wartości wyjściowej po około 3 godzinach.

Jakie wyniki powinny nas zaniepokoić:

• insulina cały czas wzrasta, po dwóch godzinach jest jeszcze wyższa niż po godzinie, np. 12 → 70 → 87
• insulina znacząco wzrasta po godzinie i nieznacznie spada po dwóch, np. : 11 → 99 → 81

O czym należy pamiętać?

Przy tym teście bardzo ważne jest aby:

• przed badaniem nie stosować diet niskowęglowodanowych
• przed badaniem skonsultować konieczność odstawienia niektórych leków z lekarzem (np. metforminę na tydzień przed badaniem)
• test wykonać na czczo, rano, po całonocnym poście i przespanej nocy, najlepiej dzień wcześniej nie trenować
• nie robić testu podczas choroby, przeziębienia, przyjmowania antybiotyków, a także intensywnych treningów fizycznych (np. podczas przygotowań do zawodów)
• przez dwie godziny (czas oczekiwania na kolejne pobranie krwi) nigdzie nie chodzić, trzeba siedzieć
• wypić roztwór przeznaczony do badania (75g glukozy), niczym go nie zastępować ani nie rozcieńczać.

Dodatkowe badania

Oczywiście można wykonać jeszcze inne badania czy wyliczyć inne wskaźniki (np. QUICKI), jednak te dwie które Wam przedstawiłam są najczęściej stosowane.

Oprócz glukozy i insuliny warto sprawdzić:

• CRP (często przy IO jest podwyższone ze względu na stan zapalny)
• lipidogram (przy IO często podwyższone są trójglicerydy i LDL, a obniżony HDL)
• TSH (często insulinooporności towarzyszą zaburzenia pracy tarczycy)
• profil hormonalny (często insulinooporności towarzyszy PCOS)
• morfologię, mocz i ciśnienie.

Podsumowanie

Pamiętajcie, że powyższy artykuł ma na celu edukację i rozwianie wątpliwości. Dietetyk czy osoba zajmująca się żywieniem nie jest uprawniona do stawiania diagnozy, więc jeśli cokolwiek Was niepokoi to udajcie się do dobrego specjalisty w celu diagnozy.

Niemniej jednak wszystkich zachęcam do zdrowej diety, dużej dawki ruchu czy też dbania o sen.

Jeśli potrzebujesz wsparcia w zakresie żywienia zapraszam do współpracy.

Mogą Cię zainteresować również: