Dieta w IBS, czyli zespole jelita drażliwego

Zespół jelita drażliwego (z ang. Irritable Bowel Syndrome – IBS) to przewlekła choroba, charakteryzująca się zaburzeniami jelitowymi, których częstotliwość występowania szacuje się na 10–20%. Choroba dotyka głównie osoby w wieku 20–30 lat i występuje dwukrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Czym jest IBS?

IBS jest zaliczany do chorób czynnościowych układu pokarmowego. Co to znaczy, że choroba jest czynnościowa? Oznacza to, że nie ma jednego konkretnego czynnika etiologicznego i nie jest związana z organiczną przyczyną, czyli wyniki badań biochemicznych zwykle są prawidłowe. W celu diagnostyki konieczne jest wykonanie niektórych badań, aby wykluczyć inne choroby organiczne. Szczególnie ważne jest udanie się do lekarza, jeśli zauważymy u siebie krwawienie z odbytu, utratę masy ciała, gorączkę. Warto też zwrócić uwagę na to, czy mieliśmy w rodzinie historię raka okrężnicy lub czy na podstawie wyników badań stwierdzono u nas niedokrwistość. W momencie, gdy pierwsze objawy ze strony przewodu pokarmowego występują po 45. roku życia, należy niezwłocznie udać się do lekarza!

Diagnoza i objawy IBS

Aktualnie IBS definiowany i diagnozowany jest na podstawie kryteriów rzymskich IV jako nawracający ból brzucha, występujący średnio przez co najmniej 1 dzień w tygodniu przez ostatnie 3 miesiące i spełniający co najmniej 2 z 3 kryteriów:

– związany jest z defekacją, 

– związany jest ze zmianą częstości wypróżnień, 

– związany jest ze zmianą konsystencji stolca.

Bardzo ważną rolę w diagnozie odgrywają badania wykluczające choroby organiczne, takie jak celiakia oraz choroby zapalne jelit. W niektórych przypadkach w diagnostyce wykonuje się również testy oddechowe, morfologię krwi, odczyn Biernackiego i/lub CRP, badanie kału czy kolonoskopię.

Objawy ze strony przewodu pokarmowego są niespecyficzne i mogą być związane z różnymi przyczynami, a o konieczności wykonania dodatkowych badań decyduje lekarz przeprowadzający wywiad medyczny na podstawie objawów klinicznych oraz historii chorób w rodzinie. 

Niestety patofizjologia IBS nie jest do końca poznana, a do czynników powiązanych z jej wystąpieniem zaliczamy między innymi:

  • zakażenie bakteryjne, 
  • zaburzenie interakcji jelitowo-mózgowej, 
  • choroby oraz zaburzenia psychiczne,
  • dysbiozę jelitową, np. SIBO,
  • silny stres,
  • reaktywność immunologiczną, 
  • nadwrażliwość trzewną oraz zaburzenia motoryki jelit.

Zatem o zespole jelita drażliwego mogą świadczyć następujące objawy:

  • ból brzucha, 
  • nieregularny i zmienny rytm wypróżnień, 
  • wzdęcia i gazy, 
  • nieprawidłowa konsystencja stolca, 
  • uczucie niepełnego wypróżnienia. 

IBS często może występować z takimi chorobami i zaburzeniami, jak: fibromialgia, ból miednicy, nadreaktywność pęcherza moczowego. 

Wyróżniamy 4 podtypy IBS:

  • IBS-D (postać biegunkową),
  • IBS-C (postać zaparciową),
  • IBS-M (postać mieszaną),
  • IBS-U (postać niesklasyfikowaną).

Rodzaj podtypu IBS określany jest według Bristolskiej Skali Uformowania Stolca.

Jak się leczy IBS?

Oprócz leczenia farmakologicznego wskazuje się kluczową rolę w zmianie stylu życia, a przede wszystkim w odpowiednim żywieniu, aktywności fizycznej, pracy nad stresem oraz terapii psychiatrycznej. 

Jednym z najbardziej skutecznych i przebadanych zaleceń żywieniowych w zespole jelita drażliwego jest dieta low FODMAP.

Czym jest dieta low FODMAP?

Opracowana została przez australijskich naukowców z Monash University, którzy wykazali zależność pomiędzy spożywaniem pewnych produktów a problemami ze strony przewodu pokarmowego u osób z nadwrażliwością trzewną oraz zaburzeniem motoryki przewodu pokarmowego – czyli między innymi u osób z IBS. W wielu badaniach naukowych wykazano, że dieta oparta na czasowym ograniczeniu tych produktów pomaga zmniejszyć objawy:

  • wzdęć, 
  • biegunek, 
  • bólów brzucha, 
  • dużej ilości gazów,
  • przelewania się w jelicie. 

Co to są FODMAP?

FODMAP – to specyficzny rodzaj krótkołańcuchowych węglowodanów, które nie są w pełni trawione i wchłaniane w jelicie. 

Skrót FODMAP oznacza:

 fermentujące, 

– oligosacharydy (fruktany, galaktooligosacharydy), np. pszenica, żyto, nasiona roślin strączkowych,

– disacharydy (sacharoza, maltoza oraz laktoza), np. nabiał bogaty w laktozę,

– monosacharydy (fruktoza), np. jabłka, gruszki, ale także miód czy słodycze słodzone syropem glukozowo-fruktozowym

 i 

– poliole (substancje słodzące z końcówką -ol: ksylitol, mannitol, sorbitol). Wyjątkiem jest erytrytol (zazwyczaj dobrze tolerowany). Niektóre produkty żywnościowe są naturalnie bogate w poliole. 

FODMAP w naszych jelitach wiążą duże ilości wody, prowadząc do rozciągania ścian jelita, co skutkuje uczuciem dyskomfortu (przelewanie, wzdęcia). W jelicie grubym pod wpływem fermentacji powodują produkcję gazów. Jest to szczególnie problematyczne u osób, które wykazują nadwrażliwość trzewną. 

Badania wykazują, że nawet 70% pacjentów z IBS ma mniejsze objawy ze strony przewodu pokarmowego po przejściu na dietę low FODMAP. 

Dieta low FODMAP składa się z 3 faz. Pierwsza z nich bazuje na częściowej lub całkowitej eliminacji FODMAP na okres 2–6 tygodni, następnie stopniowym wprowadzeniu grup produktów, prowadzących do personalizacji diety. 

Warto także zwrócić uwagę na inne czynniki, które mogą nasilać objawy:

  • napoje gazowane, alkohol oraz kawa,
  • zbyt małe nawodnienie (szczególnie w formie zaparciowej),
  • ostre przyprawy, 
  • błędy w higienie spożywanych posiłków (szybkie jedzenie, połykanie powietrza, niedokładne gryzienie), 
  • niektóre suplementy, 
  • zbyt duża ilość błonnika nierozpuszczalnego w diecie, 
  • tłuste posiłki. 

Dieta eliminacyjna może się wydawać mało problematyczna, jednak w praktyce bardzo często widzę nieprawidłowości w jej stosowaniu, takie jak mała ilość składników mineralnych oraz witamin. Nie mając wiedzy żywieniowej, bardzo łatwo jest nieświadomie wprowadzić jakieś błędy, które mogą negatywnie wpływać nie tylko na sam proces leczenia, ale także na ogólnie zdrowie, dlatego tak ważna jest konsultacja z dietetykiem lub lekarzem. 

Suplementacja przy IBS

Oprócz samego żywienia pomocnym elementem jest również suplementacja, która wykazuje bardzo dużą skuteczność w zmniejszaniu objawów ze strony przewodu pokarmowego.

Szczepy probiotyczne zalecane w terapii zespołu jelita drażliwego to:

– Lactobacillus plantarum 299v,

– Bifidobacterium infantis 35624,

– Saccharomyces boulardii CNCM I-745.

Kolejnym suplementem wartym uwagi jest olejek z mięty pieprzowej w formie kapsułek dojelitowych. Zaleca się 180–225 mg olejku 2–3 razy na dobę. Ma on działanie rozluźniające, rozkurczowe, zmniejsza bóle brzucha oraz wzdęcia. 

Warto również włączyć do suplementacji babkę płesznik jako produkt bogaty w błonnik rozpuszczalny. Może być stosowana w każdym podtypie, ale szczególnie pomocna będzie w postaci zaparciowej. 

Oprócz samego żywienia i suplementacji wskazuje się na bardzo silne działanie terapeutyczne innych metod niefarmakologicznych, do których zaliczamy:

  • terapie poznawczo-behawioralną, 
  • hipnoterapię, 
  • jogę. 

Niektóre z tych metod wykazują taką samą skuteczność jak dieta!

Jak widzisz, zespół jelita drażliwego, mimo że nieleczony, nie zagraża Twojemu życiu, jednak może negatywnie wpłynąć na Twoje samopoczucie i nie warto go lekceważyć. Jest wiele technik farmakologicznych oraz niefarmakologicznych, które mogą być pomocne w leczeniu i w znaczącym stopniu ułatwią uporanie się z objawami. Warto iść do lekarza, aby przeprowadził właściwą diagnostykę oraz do dietetyka, który ułoży odpowiednią dietę. 

Podsumowanie

Mam nadzieję, że informacje zawarte w tym artykule okażą się dla Ciebie przydatne. Jak widzisz, żywienie oraz nasz styl życia mogą znacząco zmniejszyć nasze dolegliwości jelitowe. Warto zadbać o odpowiednie zbilansowanie jadłospisu, włączenie pomocnej suplementacji oraz innych technik terapeutycznych. Jeżeli nie wiesz, jak odpowiednio skomponować dietę low FODMAP – zapraszam do współpracy!

Możesz także skorzystać z naszych gotowych jadłospisów low FODMAP:

Bibliografia:

  1. Defrees DN, Bailey J. Irritable Bowel Syndrome: Epidemiology, Pathophysiology, Diagnosis, and Treatment. Prim Care. 2017 Dec;44(4):655-671. Dale HF, Rasmussen SH, Asiller ÖÖ, Lied GA. Probiotics in Irritable Bowel Syndrome: An Up-to-Date Systematic Review. Nutrients. 2019 Sep 2;11(9):2048.
  2. Flik CE, Laan W, Zuithoff NPA, van Rood YR, Smout AJPM, Weusten BLAM, Whorwell PJ, de Wit NJ. Efficacy of individual and group hypnotherapy in irritable bowel syndrome (IMAGINE): a multicentre randomised controlled trial. Lancet Gastroenterol Hepatol. 2019 Jan;4(1):20-31. 
  3. Dalrymple J, Bullock I. Diagnosis and management of irritable bowel syndrome in adults in primary care: summary of NICE guidance [published correction appears in BMJ. 2015;350:h1216]. BMJ. 2008;336(7643):556-558. 
  4. Mayer EA. Clinical practice. Irritable bowel syndrome. N Engl J Med. 2008;358(16):1692-1699.
  5. Bellini M, Tonarelli S, Nagy AG, Pancetti A, Costa F, Ricchiuti A, de Bortoli N, Mosca M, Marchi S, Rossi A. Low FODMAP Diet: Evidence, Doubts, and Hopes. Nutrients. 2020 Jan 4;12(1):148. 
  6. Schumann D, Klose P, Lauche R, Dobos G, Langhorst J, Cramer H. Low fermentable, oligo-, di-, mono-saccharides and polyol diet in the treatment of irritable bowel syndrome: A systematic review and meta-analysis. Nutrition. 2018 Jan;45:24-31. 
Dodaj komentarz